Kawa to codzienny rytuał w życiu milionów ludzi. Jest drugim, po ropie naftowej, najczęściej sprzedawanym towarem na świecie. Stała się podstawą współczesnej diety. Szacuje się, że każdego dnia na całym świecie spożywa się 2,25 miliarda filiżanek kawy. Słynny francuski pisarz i filozof Voltaire podobno wypijał 40-50 filiżanek dziennie.

Uważa się, że kawa pochodzi z Etiopii, gdzie już w I tysiącleciu p.n.e. spożywano owoce kawowca gotowane z dodatkiem masła i soli. Wówczas kawowiec nie był jeszcze uprawiany. Jego owoce zbierano w miejscach, gdzie roślina występowała w środowisku naturalnym.

 

Legendy o pochodzeniu kawy

Najbardziej rozpowszechniona legenda mówiąca o odkryciu kawy sięga około 850 roku n.e. i rozpoczyna się w Etiopii. Opowiada o młodym pasterzu o imieniu Kalid, który zauważył, że jego kozy po zjedzeniu pewnych jagód stają się pobudzone. Kalid poinformował o tym opata miejscowego klasztoru, który wpadł na pomysł gotowania jagód na napój. Niestety, powstały napar był bardzo gorzki. Mnisi wrzucili ziarna do ogniska, i już po kilku minutach do ich nozdrzy dotarł niespotykany wcześniej, zachwycający aromat. Palone ziarna zostały zebrane z żaru, zmielone i rozpuszczone w gorącej wodzie: tak powstała pierwsza na świecie filiżanka kawy.
Opat i jego mnisi zauważyli, że napój pomaga im w przezwyciężeniu senności, która doskwiera im podczas wielogodzinnych modlitw.
Wkrótce wieści o cudownym działaniu naparu rozeszły się nawet tak daleko, jak sięgał Półwysep Arabski.

Kolejna legenda głosi, że jemeński mistyk suficki Ghothul Akbar Nooruddin Abu al-Hasan al-Shadhili podczas podróży przez Etiopię zauważył kilka niezwykle żywiołowych ptaków. Obserwował je i postanowił spróbować jagód, którymi ptaki się żywiły, aby poczuć ten sam wigor. Jagody te okazały się wiśniami kawowymi.

Inne relacje przypisują odkrycie kawy uczniowi szejka Abou'l Hasana Schadheliego, Omarowi. Według starożytnej kroniki Omar, znany ze swojej zdolności leczenia chorych poprzez modlitwę, został wygnany z Mocha do pustynnej jaskini w pobliżu Ousab. Głodny Omar, aby przetrwać żuł jagody z pobliskich krzewów. Były one jednak zbyt gorzkie. Spróbował więc uprażyć ziarna, aby poprawić ich smak - stały się jednak zbyt twarde. Następnie spróbował ugotować je, aby zmiękczyć owoc, co ku jego zaskoczeniu, dało pachnący brązowy płyn. Napar w mgnieniu oka dodał mu nienaturalnej i wyjątkowej energii. Jego „cudowne odkrycie” wzbudziło tak wielki podziw, że pozwolono mu wrócić do domu. Wkrótce został on wyniesiony do stanu świętości, a kawa rozpowszechniła się dzięki niemu po całym świecie arabskim.

 

Początek popularności kawy

Najwcześniejsze wiarygodne dowody na picie kawy lub znajomość drzewa kawowego pojawiły się pod koniec XV wieku, kiedy to mnisi pili kawę, aby zachować czujność podczas nocnych nabożeństw i długich godzin modlitwy. Ziarna kawy były pierwotnie eksportowane z Etiopii do Jemenu. Później jemeńscy kupcy przywieźli z powrotem do swoich domów krzewy kawy i zaczęli je tam uprawiać.

W XV wieku kawa była uprawiana w jemeńskiej dzielnicy Arabii, a do XVI wieku była znana w Persji, Egipcie, Syrii i Turcji. Cieszyła się popularnością nie tylko w domach, ale także w wielu kawiarniach – zwanych qahveh khaneh – które zaczęły pojawiać się w miastach na Bliskim Wschodzie. Popularność kawiarni była niezrównana, a ludzie chętnie wybierali je na wszelkiego rodzaju spotkania towarzyskie. Kawiarnie szybko stały się ważnym ośrodkiem wymiany informacji. Dzięki tysiącom pielgrzymów, którzy każdego roku odwiedzali święte miasto Mekka z całego świata, wiedza o „winie Arabii” zaczęła się rozprzestrzeniać.

Ekspansja kawy na cały świat

W XVII wieku europejscy podróżnicy przywieźli z Bliskiego Wschodu historie o niezwykłym czarnym napoju i od tego czasu kawa stała się popularna na całym kontynencie.

Niektórzy ludzie reagowali na nowy napój z podejrzliwością lub strachem, nazywając go „gorzkim wynalazkiem szatana”. Duchowieństwo potępiło kawę, gdy przybyła ona do Wenecji w 1615 roku. Kontrowersje były tak wielkie, że poproszono o interwencję papieża Klemensa VIII. Przed podjęciem decyzji papież postanowił skosztować napoju i uznał ten smak za tak satysfakcjonujący, że wyraził na niego aprobatę papieską.

W 1616 roku Holendrzy założyli pierwszą europejską plantację kawy na Sri Lance, następnie na Cejlonie, a w 1696 roku na Jawie. Francuzi rozpoczęli uprawę kawy na Karaibach, Hiszpanie w Ameryce Środkowej a Portugalczycy w Brazylii. Europejskie kawiarnie powstały we Włoszech, a następnie we Francji, gdzie osiągnęły nowy poziom popularności.

Kawa zaczęła zastępować popularne wówczas napoje śniadaniowe — piwo i wino. Ci, którzy pili kawę zamiast alkoholu, rozpoczynali dzień czujni i pełni energii, i nic dziwnego, że jakość ich pracy znacznie się poprawiała. W połowie XVII wieku w Londynie funkcjonowało ponad 300 kawiarni skupiających nie tylko mecenasów sztuki, ale także kupców, spedytorów, maklerów i artystów.

Rośliny kawowe dotarły do Nowego Świata na początku XVIII wieku. Napój ten nie był zbyt popularny w Ameryce aż do wydarzenia Boston Tea Party w 1773 roku, kiedy to koloniści zbuntowali się przeciwko wysokiemu podatkowi na herbatę nałożonemu przez króla Jerzego III. Wojna secesyjna i inne konflikty, które po niej nastąpiły, również przyczyniły się do zwiększenia spożycia kawy.

Pod koniec XIX wieku kawa stała się towarem ogólnoświatowym, a przedsiębiorcy zaczęli szukać nowych sposobów na czerpanie zysków z uprawy i sprzedaży popularnego napoju.